De Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) heeft onderzoek gedaan naar de invulling van de zorgplicht door de AIVD en MIVD voor het mentaal welzijn van hun agenten. Het rapport ‘Uit het zicht’ van de commissie Brouwer1 van 17 november 2021 was mede aanleiding voor dit onderzoek. De diensten hebben de bevoegdheid om personen aan te sturen om informatie te verzamelen (zogenaamde agenten). Die inzet brengt ook risico’s mee ten aanzien van hun mentale gezondheid. De zorgplicht ziet namelijk niet alleen op fysieke veiligheid, maar ook op psychische belasting.
Hugo Hillenaar, voorzitter van de CTIVD, hierover: “Aandacht voor en structurele borging van mentaal welzijn van agenten is cruciaal. Daarom hebben we besloten de verbetertrajecten te monitoren, die beide diensten daarvoor hebben opgezet. Wij concluderen dat beide diensten de zorgplicht voor het mentaal welzijn van hun agenten inmiddels voldoende aandacht geven. Ook hebben wij het vertrouwen dat de AIVD en MIVD de nu nog openstaande verbetermaatregelen doorvoeren.”
Doel monitoring
De CTIVD heeft onderzoek gedaan in de vorm van een monitoringstraject bij beide diensten. Het doel daarvan was om inzicht te krijgen hoe de diensten invulling geven aan hun zorgplicht voor het mentaal welzijn van agenten. Agenten kunnen worden aangestuurd om informatie op te halen in bijvoorbeeld terroristische netwerken. Dit kan een effectief middel zijn, maar is ook zwaar en veeleisend omdat daarbij ook ethische dilemma’s spelen. In dat licht heeft de CTIVD een aantal criteria benoemd waaraan de diensten in hun zorgplicht moeten voldoen. In toezichtgesprekken en vastlegging in documenten heeft de CTIVD getoetst of de diensten daaraan voldoen. De CTIVD heeft geconcludeerd dat dit het geval is. De zorg voor mentaal welzijn van hun agenten vraagt voortdurend aandacht van de diensten.
De toezichtbrieven met bevindingen en toelichting op het verloop van het monitoringstraject zijn gepubliceerd op 12 november 2025.
De ministers van BZK en Defensie hebben de toezichtbrieven met hun beleidsreacties aan het parlement gestuurd (zie beleidsreactie BZK en beleidsreactie Defensie).
[1] Een onafhankelijke onderzoekscommissie onder leiding van de heer Brouwer heeft hier bij de nationale politie onderzoek naar gedaan en de resultaten gepubliceerd in het rapport ‘Uit het zicht’.
Beeld: Esin Deniz/Shutterstock.com